🌍 Wat is de atmosfeer?
De atmosfeer is de gaslaag die de aarde omhult. Ze beschermt ons tegen schadelijke straling, regelt de temperatuur en bevat de gassen die wij inademen. Zonder deze laag zou leven op aarde niet mogelijk zijn.
De atmosfeer bestaat voornamelijk uit stikstof (78%) en zuurstof (21%), met kleine hoeveelheden andere gassen zoals argon, koolstofdioxide en waterdamp. Deze gassen vervullen een belangrijke rol in ademhaling, het klimaat en het broeikaseffect.
🧱 De lagen van de atmosfeer
- Troposfeer (0–12 km): Hier vindt al het weer plaats. De temperatuur daalt met de hoogte (~6,5°C/km) omdat de zon het aardoppervlak verwarmt, niet direct de lucht.
- Stratosfeer (12–50 km): De temperatuur stijgt hier met de hoogte doordat ozon UV-straling van de zon absorbeert en zo warmte produceert. Hier zit de ozonlaag.
- Mesosfeer (50–85 km): De temperatuur daalt opnieuw met de hoogte omdat er bijna geen ozon meer is om UV-straling te absorberen. De luchtdichtheid is erg laag, dus er is weinig moleculaire interactie.
- Thermosfeer (85–600 km): De temperatuur stijgt weer sterk. Dit komt doordat de weinige aanwezige moleculen extreem veel energie opnemen van intense zonnestraling, vooral X-stralen en UV.
- Exosfeer (>600 km): Overgang naar de ruimte. Hier zijn nauwelijks nog gasmoleculen, maar de enkele deeltjes die er zijn bewegen met zeer hoge snelheden door de directe invloed van de zon.
🌡️ Temperatuur versus hoogte
De temperatuur in de atmosfeer verandert met de hoogte, afhankelijk van de interactie tussen zonnestraling en de samenstelling van luchtlagen:
- Troposfeer: Temperatuur daalt – door opwarming vanaf het aardoppervlak.
- Stratosfeer: Temperatuur stijgt – door ozonabsorptie van UV.
- Mesosfeer: Temperatuur daalt – geen ozon, weinig absorptie.
- Thermosfeer: Temperatuur stijgt – opname van krachtige straling door weinig gasdeeltjes.
Let op: hoewel de thermosfeer een hoge temperatuur heeft (tot wel 2.000°C), voelt het niet warm aan vanwege de extreem lage dichtheid van de lucht.
🧪 Samenstelling van de atmosfeer
- Stikstof (N₂): 78%
- Zuurstof (O₂): 21%
- Argon (Ar): 0,93%
- Koolstofdioxide (CO₂): 0,04%
- Waterdamp (H₂O): variabel, tot 7%
Waterdamp en koolstofdioxide zijn belangrijke broeikasgassen. Ze houden warmte vast in de atmosfeer en zorgen ervoor dat de gemiddelde temperatuur op aarde rond de 15°C ligt. Zonder broeikasgassen zou het gemiddeld -18°C zijn.
🛡️ Belang van de atmosfeer
- Beschermt tegen UV-straling via de ozonlaag
- Reguleert de temperatuur via het broeikaseffect
- Bevat zuurstof voor ademhaling
- Verbrandt meteoren in de mesosfeer
- Maakt leven mogelijk zoals wij dat kennen
📈 Temperatuur versus hoogte grafiek
Onderstaande grafiek toont hoe de temperatuur verandert met de hoogte in de atmosfeer:
Bron: Wikipedia